Day 6 - Package Management

Dùng Linux gần một tuần rồi, các bạn đã thấy câu này quen chưa?

sudo apt install zsh

Đây là cách cài đặt zsh (Z-shell) đã đề cập ở các bài trước bằng cách sử dụng package manager APT.

Từ từ đã, package manager là gì?

Hãy tưởng tượng bạn đang đi siêu thị để mua quà, và nhân viên siêu thị (package manager) giúp bạn tìm quà, rồi gói quà (kèm luôn cả giấy gói, hộp giấy, nơ trang trí các kiểu) cho bạn luôn, tất cả trong một 🥸. Thế là, bạn chỉ cần trả tiền (gõ command) và nhận quà về thôi.

Package manager để làm gì nhỉ?

Vậy thì trên Windows, bạn phải lên mạng tìm phần mềm, tải về, rồi cài từng cái một từ dependencies (driver,...) đến cài đặt chính software đó. Còn trên Linux, bạn chỉ cần gõ lệnh thôi, các ứng dụng (và cả dependencies của chúng) sẽ được tải về và cài đặt tự động. Package manager chính là thứ đứng đằng sau sự tự động đó.

Bạn chỉ cần nhớ là mỗi package manager đều giúp bạn làm một việc duy nhất: tải về, cài đặt phần mềm và quản lý phần mềm (cập nhật, gỡ bỏ,...)

“Quản lý ứng dụng tinh gọn dành cho người tinh tế!”

Các loại package manager trên Linux

1. Distribution-Specific Package Managers

Mỗi distro Linux có một package manager khác nhau, ví dụ:

• APT cho Ubuntu, Debian.
• YUM/DNF cho Fedora, CentOS, RHEL.
• Pacman cho Arch Linux.
• Zypper cho openSUSE.
• ...

Các package manager của riêng từng distro như thế này được gọi là Distribution-Specific Package Managers.

2. Universal Package Managers

Đây là các package manager có thể hoạt động trên nhiều distro khác nhau:

• Snap – Phát triển bởi Canonical, có thể chạy trên hầu hết các Linux distro.
• Flatpak – Thiết kế để chạy ứng dụng độc lập, sandbox trên Linux.
• AppImage – Ứng dụng dạng portable, không cần cài đặt.

Vì không phụ thuộc vào hệ thống package của từng distro, chúng được gọi là Universal Package Managers.

3. Low-Level Package Managers

Đây là những công cụ nền tảng, hỗ trợ các package manager cấp cao hơn:

• dpkg – Công cụ quản lý gói của Debian (APT sử dụng dpkg).
• rpm – Công cụ quản lý gói của Red Hat (YUM/DNF sử dụng rpm).

Các package manager này hoạt động ở mức thấp hơn, trực tiếp xử lý các tệp .deb hoặc .rpm.

4. Sử dụng tar và gzip

Không phải lúc nào cũng cần đến các package manager phức tạp, đôi khi các packages hay softwares chỉ được release trong một file .tar.gz hoặc .tar và bạn chỉ cần giải nén ra và chạy thôi. Đó cũng là lý do mà chúng mình đặt tar và gzip vào đây.

Quản lý package trên Ubuntu/Debian với APT

APT được sử dụng trên các hệ điều hành dựa trên Debian như Ubuntu.

Cập nhật, sửa lỗi, và gỡ phần mềm với APT

Dùng package manager đúng cách giúp người dùng Linux duy trì hệ thống sạch sẽ, ổn định và luôn cập nhật!

Không chỉ là cài đặt, package manager còn có thể được dùng để:

• Fix các package bị lỗi.
• Update các package lên phiên bản mới.
• Gỡ bỏ phần mềm khỏi máy tính.

Một số câu lệnh thường dùng với APT

Thật ra thì có khá nhiều câu lệnh để nghịch với apt, các bạn có thể tự khám phá với command man apt, nhưng ở đây Tux sẽ hướng dẫn cho các bạn một số syntax quen thuộc thường dùng.

1. Cập nhật danh sách package

sudo apt update

2. Nâng cấp tất cả các package

sudo apt upgrade -y

3. Cài đặt package mới

sudo apt install <package-name>

info

Có thể thêm -y cuối câu lệnh để skip bước xác nhận Y/n từ package manager, cái này sẽ siêu tiện nếu các bạn đang viết CI hay Dockerfile.

4.Gỡ bỏ package

sudo apt remove <package-name>

Tuy nhiên gỡ cài đặt bằng remove vẫn sẽ để lại một số file config, tham khảo cách bên dưới nha.

5. Xóa hoàn toàn package và các file config

sudo apt purge <package-name>

6. Cài đặt từ file .deb

File .deb cũng có thể được cài đặt với package manager như apt nha, đơn giản chỉ là đặt path (đường dẫn) đến file ở sau apt install mà thôi.

sudo apt install <absolute-or-relative-path>

Lưu ý rằng, nếu pwd (current working dir) của bạn đang cùng một nơi với file .deb, hãy thêm ./ ở trước nha, như vậy apt sẽ không hiểu nhầm bạn đang cài một package nào dựa trên tên của package đó.

Ví dụ: Cài đặt trình duyệt Google Chrome:

wget https://dl.google.com/linux/direct/google-chrome-stable_current_amd64.deb

sudo apt install ./google-chrome-stable_current_amd64.deb

7. Cài đặt các dependencies bị thiếu

Nếu gặp trường hợp bị thiếu dependencies khi cài package, hãy chạy lệnh sau để apt tự fill lại cho bạn:

sudo apt install -f

Thêm APT repository mới và cài đặt chúng

APT không chỉ giúp bạn cài đặt package từ kho mặc định mà còn cho phép bạn thêm repository bên ngoài để cài đặt các phần mềm không có sẵn trong hệ thống.

1. Thêm repository mới

Ví dụ, nếu bạn muốn cài đặt một phần mềm từ PPA (Personal Package Archive), bạn có thể thêm nó bằng lệnh:

sudo add-apt-repository ppa:obsproject/obs-studio

Sau đó, cập nhật danh sách package để nhận diện repository mới rồi cài nó thôi:

sudo apt update
sudo apt install -y obs-studio

2. Kiểm tra package từ repository mới

Sau khi thêm repository, bạn có thể tìm kiếm package bằng cách:

sudo apt search <package-name>

Ví dụ:

sudo apt search obs-studio

3. Xóa repository nếu không cần nữa

Nếu bạn muốn xóa repository đã thêm, bạn có thể sử dụng:

sudo add-apt-repository --remove ppa:obsproject/obs-studio
sudo apt update

Hoặc bạn có thể chỉnh sửa trực tiếp file /etc/apt/sources.list hoặc xóa file tương ứng trong /etc/apt/sources.list.d/.

Quản lý Package Với dpkg

APT là một package manager built on top của dpkg, nhưng nếu bạn có một file .deb và muốn cài đặt trực tiếp mà không qua APT, dpkg sẽ giúp bạn làm điều đó.

1. Cài đặt package từ file .deb

sudo dpkg -i <package-name>.deb

Ví dụ, nếu bạn tải về file cài đặt của Google Chrome:

sudo dpkg -i google-chrome-stable_current_amd64.deb

Nếu gặp lỗi thiếu dependencies, bạn có thể sửa bằng lệnh:

sudo apt install -f

2. Kiểm tra package đã cài

dpkg -l | grep <package-name>

3. Gỡ cài đặt package

sudo dpkg -r <package-name>

Sử dụng tar và gzip để cài đặt package

1. Giải nén file .tar

Để giải nén một file .tar, hãy thử lệnh sau:

tar -xf mytarfile.tar

Trong đó:

• -x là lệnh extract.
• -f dùng để chỉ định file.

tip

Có thể thêm -v (verbose) để hiển thị chi tiết quá trình giải nén, bao gồm dung lượng, số lượng file, thời gian, v.v.

2. Giải nén file .tar.gz

Nhưng nếu file được nén có đuôi .tar.gz, có thể hiểu đơn giản, các tệp được compress bằng gzip trước, sau đó được đặt vào một file .tar để tạo thành .tar.gz, như này dung lượng sẽ nhỏ hơn so với .tar nhiều chút. Nhưng ta không cần học thêm syntax của gzip vì bản thân tar đã tích hợp sẵn rồi.

Giải nén cũng rất đơn giản thôi, chỉ cần thêm -z vào lệnh extract là xong:

tar -xzf mytarfile.tar.gz

Nếu bạn cần câu thần chú, hãy nhớ: eXtract all Zee Files!

Đọc thêm về gzip, là chương trình để nén file với đuôi .gz ở đây.

3. Nén file và thư mục

Trong quá trình phát triển software, đôi khi bạn sẽ cần release một phiên bản mới, và để người dùng dễ dàng cài đặt, bạn sẽ đóng gói nó vào một file .tar.gz hoặc .tar để người dùng chỉ cần giải nén và chạy thôi. Cũng tương tự với extract như ban nãy, thì bây giờ ta cần:

tar -czf mytarfile.tar.gz myfolder

Trong đó:

• -c là lệnh create.
• -z dùng để compress file bằng gzip.
• -f dùng để chỉ định file.
• myfolder là thư mục cần nén.
• mytarfile.tar.gz là tên file sau khi nén.

Nén nhiều file hay folder lẻ

tar -czf mytarfile.tar.gz mycoolfile1 mycoolfile2 mycoolfolder

À ờm, bỏ -z đi thì nó chỉ nén bằng tar thôi, không nén bằng gzip nữa, nhưng mà dung lượng sẽ lớn hơn nhiều lần đó.

Quản lý Package Bên Ngoài Với Snap và Flatpak

Không phải app nào cũng có sẵn trong kho của APT, vì thế Snap và Flatpak ra đời để giúp bạn cài đặt dễ dàng hơn, nhưng cũng vì kho ứng dụng của nó build từ community nên không phải app nào cũng là official và hoạt động ổn định.

Được cái là nó rất đa dạng và vô tư app trên đây luôn

1. Cài đặt và sử dụng Snap

Snap được phát triển bởi Canonical và có thể chạy trên nhiều distro Linux.

info

Nếu trong máy chưa có snap, thì mình cài snap thôi nghen:

sudo apt install snapd

Cài đặt một package với Snap:

sudo snap install spotify

Gỡ cài đặt:

sudo snap remove spotify

2. Cài đặt và sử dụng Flatpak

Flatpak là một hệ thống sandbox cho ứng dụng Linux. Trước tiên, cần cài đặt Flatpak:

sudo apt install flatpak

Thêm repository Flathub (nơi chứa hầu hết package Flatpak):

flatpak remote-add --if-not-exists flathub https://flathub.org/repo/flathub.flatpakrepo

Cài đặt một ứng dụng, ví dụ VLC:

flatpak install flathub org.videolan.VLC

Chạy ứng dụng:

flatpak run org.videolan.VLC

Gỡ cài đặt:

flatpak uninstall org.videolan.VLC

AppImage - Ứng Dụng Portable Không Cần Cài Đặt

AppImage là định dạng giúp bạn chạy ứng dụng mà không cần cài đặt. Chỉ cần tải về, cấp quyền thực thi cho file và chạy. Thằng này như kiểu mấy app portable 1 file .exe của Windows ấy, và unikey là một ví dụ điển hình.

Đến bố tổ của Linux cũng phải dành một lời khen cho AppImage vì tính tiện dụng của nó:

1. Tải AppImage

Ví dụ, tải Balena Etcher:

wget https://github.com/balena-io/etcher/releases/download/v1.7.9/balenaEtcher-1.7.9-ia32.AppImage

2. Cấp quyền thực thi

chmod +x ./balenaEtcher-1.7.9-ia32.AppImage

3. Chạy ứng dụng

./balenaEtcher-1.7.9-ia32.AppImage

Dùng AppImage sẽ rất tiện ở chỗ là không cần cài đặt, không cần phụ thuộc vào dependencies, chỉ cần tải về và chạy! 🚀

Tham khảo thêm ở đây nhé appimage.org